Từ 01 tháng 03 năm 2014, doanh nghiệp nhà nước sẽ phải chuyển sang phương thức thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của Nghị định gần đây của Chính phủ, theo đó các tổ chức, cá nhân sử dụng công quỹ sẽ bị cấm thực hiện thanh toán bằng tiền mặt trừ khi được phép của hoặc theo yêu cầu của Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN).
Thanh toán không dùng tiền mặt sẽ trở thành nguyên tắc cho các giao dịch chứng khoán trên thị trường chứng khoán cũng như bên ngoài của hệ thống giao dịch.
Tiền mặt sẽ không được phép sử dụng cho bất kỳ giao dịch tài chính nào bao gồm cả việc góp vốn, mua bán cổ phiếu, và cho vay và vay vốn giữa các doanh nghiệp.
Nghị định mới cũng yêu cầu các tổ chức tín dụng tìm cách thay đổi việc đang giải ngân bằng tiền mặt cho khách hàng vay tiền để phù hợp với các quy định của NHNN.
Việc ban hành Nghị định mới này là một phần trong nỗ lực không ngừng của Chính phủ để phổ biến các khoản thanh toán không dùng tiền mặt.
Dự án thanh toán không dùng tiền mặt (hoặc dự án 291), được khởi động từ năm 2006 của Ngân hàng Nhà nước và các Bộ, ngành liên quan cho đến nay đã mang lại kết quả đáng khích lệ.
Ngân hàng nhà nước đã thành lập một hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng hiện đại kết nối với 63 tỉnh, thành phố để có thể đáp ứng yêu cầu tăng trưởng của nền kinh tế.
Hầu hết các ngân hàng đã thiết lập hệ thống ngân hàng trung tâm và hệ thống thanh toán nội bộ dựa trên công nghệ tiên tiến.
Kết quả là, thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng đã trở nên nhanh chóng, an toàn và chính xác.
Các ngân hàng đã tập trung vào các khoản thanh toán không dùng tiền mặt thông qua phương tiện thanh toán điện tử và thanh toán qua thẻ và trực tuyến, không ngừng mở rộng , tạo điều kiện cho phát triển thương mại điện tử.
Theo số liệu chính thức, nhân viên của hầu hết các cơ quan nhà nước hưởng lương qua tài khoản ngân hàng. Đây là một khu vực được coi là mô hình cho việc thúc đẩy việc phổ cập thanh toán không dùng tiền mặt.
Đây cũng là một hướng đi quan trọng trong việc cải thiện chất lượng dịch vụ thanh toán ngân hàng, do đó làm giảm lưu chuyển tiền tệ trên thị trường và tiết kiệm chi phí và giảm thiểu rủi ro.
Tuy nhiên, bất chấp những kết quả đáng khích lệ, sự phát triển của dự án 291 đã diễn ra chậm và gặp không ít những khó khăn: cơ sở hạ tầng kỹ thuật vẫn còn ở quá trình xây dựng; máy ATM chủ yếu được sử dụng để rút tiền mặt; các loại giao dịch chuyển tiền khác chủ yếu được thực hiện thông qua hệ thống ngân hàng; và điểm giao dịch chưa được phát triển tốt.
Trong khu vực công, một phần lớn các giao dịch giữa các công ty vẫn được thực hiện bằng tiền mặt.
Ngay cả ở các thành phố, nơi có những yếu tố thuận lợi tạo điều kiện cho các giao dịch không dùng tiền mặt tại những nơi như siêu thị, trung tâm thương mại và các nơi khác, việc sử dụng tiền mặt vẫn còn rất phổ biến vì thói quen và tâm lý của người dân .
Dự án 291 dự kiến đến năm 2015 giảm tỷ lệ giao dịch tiền mặt trong nền kinh tế xuống dưới 11%, và tỷ lệ người dân có tài khoản ngân hàng sẽ tăng lên 35-40% tổng dân số.
Rõ ràng, Chính phủ và các ngân hàng cần phải nỗ lực nhiều hơn để loại bỏ những trở ngại để đạt được các mục tiêu đã đề ra.
